Phân tích tác động của mức thuế 46% của Trump đối với hàng hóa Việt Nam

1. Tổng quan về chính sách thuế quan mới

Chính sách thuế quan mới của Trump bao gồm hai phần chính:

• Thuế cơ bản 10% áp dụng cho tất cả các quốc gia
• Thuế "có đi có lại" (reciprocal tariff) với mức khác nhau tùy theo từng quốc gia

Đối với Việt Nam, mức thuế reciprocal là 46%, cao hơn đáng kể so với nhiều đối thủ cạnh tranh trong khu vực như Thái Lan (36%), Indonesia (32%), Malaysia (24%) và Philippines (17%).

2. Phương pháp tính toán mức thuế

Theo thông tin từ The Guardian và các nguồn khác, phương pháp tính toán mức thuế reciprocal của chính quyền Trump khá đơn giản:

1. Lấy thâm hụt thương mại hàng hóa của Mỹ với quốc gia đó trong năm 2024
2. Chia cho tổng giá trị nhập khẩu từ quốc gia đó
3. Chia đôi kết quả để "tỏ lòng nhân từ"

Đối với Việt Nam, thâm hụt thương mại của Mỹ là 123,5 tỷ USD trong năm 2024, trong khi tổng giá trị nhập khẩu từ Việt Nam là 136,6 tỷ USD. Áp dụng công thức trên, ta có: (123,5 / 136,6) / 2 = 0,452 ≈ 46%.

Chính quyền Trump cũng tuyên bố rằng mức thuế này dựa trên đánh giá của Hội đồng Cố vấn Kinh tế (CEA) rằng Việt Nam đang áp dụng mức thuế 90% đối với hàng hóa Mỹ, bao gồm cả các rào cản phi thuế quan và thao túng tiền tệ. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia kinh tế đã chỉ trích phương pháp tính toán này là quá đơn giản và không phản ánh đúng thực tế thương mại quốc tế.

1. Tổng quan về quan hệ thương mại Việt-Mỹ

Quan hệ thương mại Việt-Mỹ đã phát triển mạnh mẽ trong những năm gần đây. Theo số liệu từ Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR):

• Tổng kim ngạch thương mại hàng hóa Việt-Mỹ đạt khoảng 149,6 tỷ USD trong năm 2024
• Xuất khẩu hàng hóa của Mỹ sang Việt Nam đạt 13,1 tỷ USD, tăng 32,9% so với năm 2023
• Nhập khẩu hàng hóa của Mỹ từ Việt Nam đạt 136,6 tỷ USD, tăng 19,3% so với năm 2023
• Thâm hụt thương mại hàng hóa của Mỹ với Việt Nam là 123,5 tỷ USD, tăng 18,1% so với năm 2023

Việt Nam hiện là đối tác thương mại lớn thứ 3 của Mỹ về thâm hụt thương mại, chỉ sau Trung Quốc và Mexico.

2. Các mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang Mỹ

Theo số liệu từ Vietnam-Briefing, các mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang Mỹ bao gồm:

• Máy tính, sản phẩm điện tử và linh kiện (19,42%)
• Máy móc, thiết bị, dụng cụ và phụ tùng (18,45%)
• Dệt may (13,52%)
• Điện thoại, điện thoại di động và linh kiện (8,22%)
• Gỗ và sản phẩm gỗ (7,58%)
• Giày dép (6,93%)
• Sản phẩm nhựa (2,58%)
• Thủy sản (1,53%)

Nhiều mặt hàng này là kết quả của việc các công ty đa quốc gia chuyển dịch sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam để tránh các cuộc chiến thương mại trước đây giữa Mỹ và Trung Quốc.

3. Nguyên nhân thâm hụt thương mại

Thâm hụt thương mại giữa Mỹ và Việt Nam tăng mạnh trong những năm gần đây do nhiều nguyên nhân:

• Việt Nam trở thành điểm đến thay thế cho các công ty muốn tránh thuế quan Mỹ-Trung
• Cơ cấu xuất khẩu của Việt Nam phù hợp với nhu cầu tiêu dùng của Mỹ
• Hàng hóa Mỹ thường có giá cao hơn, khó tiếp cận thị trường Việt Nam
• Việt Nam đang trong quá trình phát triển, nhu cầu nhập khẩu hàng hóa từ Mỹ còn hạn chế

1. Tác động tổng thể đến tăng trưởng kinh tế

Mức thuế 46% sẽ có tác động đáng kể đến nền kinh tế Việt Nam:

• Theo VPBank Securities, GDP của Việt Nam có thể giảm trung bình 1,78% hàng năm trong 5 năm tới
• Dự báo tăng trưởng GDP năm 2025 có thể giảm từ mức 7-8% xuống còn khoảng 5-6,5% hoặc thấp hơn
• Theo VinaCapital, mức thuế này sẽ khiến Việt Nam khó đạt được mục tiêu tăng trưởng GDP 8% trong năm nay
• Theo ING, thuế quan này đặt 5,5% GDP của Việt Nam vào tình trạng rủi ro

Tuy nhiên, Chính phủ Việt Nam vẫn duy trì mục tiêu tăng trưởng ít nhất 8% cho năm nay, bất chấp thách thức từ thuế quan Mỹ.

2. Tác động đến các ngành xuất khẩu chính

Các ngành sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bao gồm:

• Điện tử: Các công ty như Samsung, Intel có thể phải xem xét lại chiến lược sản xuất tại Việt Nam
• Dệt may và giày dép: Chiếm tỷ trọng lớn trong xuất khẩu sang Mỹ, sẽ mất lợi thế cạnh tranh so với các nước có mức thuế thấp hơn
• Đồ nội thất và gỗ: Khoảng 26,5% đồ nội thất nhập khẩu vào Mỹ đến từ Việt Nam
• Đồ chơi: Nhiều công ty sản xuất đồ chơi lớn đặt cơ sở sản xuất tại Việt Nam

Theo VnExpress, nếu xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ duy trì ở mức 119 tỷ USD hàng năm và hầu hết hàng hóa phải chịu thuế 46%, tổng gánh nặng thuế sẽ vào khoảng 54,74 tỷ USD, tương đương hơn 10% GDP của Việt Nam.

3. Tác động đến thị trường chứng khoán và tỷ giá

Tin tức về thuế quan đã có tác động tức thời đến thị trường tài chính Việt Nam:

• Chỉ số VN-Index giảm 82,28 điểm (6,24%) xuống 1.235,55 điểm trong phiên sáng ngày 3/4/2025
• Giá vàng đạt mức cao kỷ lục
• Áp lực lên tỷ giá VND/USD, có thể vượt mức 26.000 VND/USD trong kịch bản xấu

4. Các biện pháp ứng phó tiềm năng của Việt Nam

Việt Nam đã và đang thực hiện một số biện pháp để ứng phó với tình hình:

• Giảm thuế nhập khẩu đối với một số mặt hàng từ Mỹ (từ ngày 31/3/2025):
  • Giảm thuế LNG từ 5% xuống 2%
  • Giảm thuế ô tô từ mức cao nhất là 64% xuống 32%
  • Giảm thuế ethanol từ 10% xuống 5%
  • Giảm thuế đối với nhiều sản phẩm nông nghiệp
• Phê duyệt dịch vụ internet vệ tinh Starlink của SpaceX
• Tăng cường đàm phán thương mại với Mỹ
• Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, giảm phụ thuộc vào thị trường Mỹ
• Tăng cường đầu tư công và kích thích tiêu dùng nội địa

1. Tác động đến các công ty Mỹ có chuỗi cung ứng tại Việt Nam

Nhiều công ty Mỹ sẽ bị ảnh hưởng đáng kể do phụ thuộc vào sản xuất tại Việt Nam:

• Nike: Khoảng 25% giày dép của Nike được sản xuất tại Việt Nam
• VF Corporation (The North Face, Timberland, Vans): 17% nhà cung cấp ở Việt Nam
• Deckers Brands (Ugg, Hoka): 68 đối tác chuỗi cung ứng tại Việt Nam
• Wayfair và các công ty đồ nội thất: 26,5% đồ nội thất nhập khẩu vào Mỹ đến từ Việt Nam
• Hasbro, Mattel, Funko và các công ty đồ chơi khác

Cổ phiếu của các công ty này đã giảm mạnh sau thông báo về thuế quan:

• Nike: giảm khoảng 13%
• Deckers Brands: giảm hơn 15%
• VF Corporation: giảm hơn 20%
• Wayfair: giảm hơn 28%
• Mattel, Hasbro và Funko: giảm hơn 13%

2. Tác động đến người tiêu dùng Mỹ

Người tiêu dùng Mỹ có thể phải đối mặt với giá cả tăng cao đối với nhiều mặt hàng:

• Giày dép và quần áo: Gần một phần ba giày dép nhập khẩu vào Mỹ đến từ Việt Nam
• Đồ nội thất và đồ gia dụng: Giá có thể tăng đáng kể
• Đồ điện tử tiêu dùng: Nhiều sản phẩm được sản xuất hoặc lắp ráp tại Việt Nam
• Đồ chơi và các mặt hàng tiêu dùng khác

Theo Hiệp hội Phân phối và Bán lẻ Giày dép Mỹ, chính sách thuế quan này "sẽ là thảm họa đối với các gia đình Mỹ" và "buộc các gia đình phải suy nghĩ kỹ trước khi mua sắm".

3. Tác động đến nền kinh tế Mỹ nói chung

Theo các chuyên gia kinh tế, thuế quan mới có thể:

• Làm tăng lạm phát tại Mỹ
• Gây gián đoạn chuỗi cung ứng
• Làm chậm tăng trưởng kinh tế
• Tạo ra thách thức cho Đảng Cộng hòa trong cuộc bầu cử giữa kỳ năm tới

Theo một nghiên cứu được trích dẫn bởi The Conversation, thuế quan mới sẽ làm giảm GDP của Mỹ khoảng 149 tỷ USD (0,49%) do làm tăng chi phí sản xuất và giá tiêu dùng.

1. Quan điểm phê phán

Nhiều chuyên gia kinh tế đã chỉ trích phương pháp tính toán và mức thuế quan:

2. Quan điểm ủng hộ và trung lập

Một số chuyên gia có quan điểm ít phê phán hơn:

1. Tóm tắt tác động

Mức thuế 46% đối với hàng hóa Việt Nam sẽ có tác động đáng kể đến cả hai nền kinh tế:

2. Triển vọng đàm phán

Mặc dù mức thuế 46% là một con số đáng lo ngại, nhưng vẫn có cơ hội cho đàm phán:

• Việt Nam đã thể hiện thiện chí thông qua việc giảm thuế đối với hàng hóa Mỹ
• Chính quyền Trump đã thừa nhận Việt Nam đang xử lý các mối quan ngại của Mỹ một cách hiệu quả nhất
• Các cuộc đàm phán trong tuần tới sẽ rất quan trọng, có thể dẫn đến điều chỉnh mức thuế
• Việt Nam có thể đề xuất các biện pháp như tăng mua hàng hóa Mỹ, giảm thuế, tạo điều kiện cho doanh nghiệp Mỹ hoạt động tại Việt Nam

3. Khuyến nghị